Gedragsdeskundigen bij Ponto verrichten wetenschappelijk onderzoek naar de samenhang tussen leerproblemen en psychische problematiek en effectieve vormen van diagnostiek en behandeling. Ook zijn zij betrokken bij de ontwikkeling van diagnostische instrumenten en behandelprotocollen voor de betreffende doelgroep. In samenwerking met andere collega’s uit het werkveld publiceren zij over hun bevindingen in wetenschappelijke tijdschriften en vakbladen. Met deze werkzaamheden beoogt Expertisecentrum Ponto de wetenschap en de praktijk te verbinden:

• wetenschappelijke kennis wordt vertaald naar bruikbare toepassingen in de klinische praktijk
• de klinische praktijk draagt bij aan het formuleren wetenschappelijke vragen.

Wetenschappelijk onderzoek

Ernstige rekenproblemen, gehechtheidsproblemen en stress
In het promotieonderzoek van drs. Elle Ankone wordt de relatie tussen gehechtheidsproblematiek en schoolprestaties onderzocht. Daarbij wordt onder meer bekeken of een onveilige gehechtheidstijl bij kinderen samengaat met zwakkere schoolprestaties in het algemeen en rekenen in het bijzonder. Ook wordt nagegaan of onveilige gehechtheid bij kinderen met rekenproblemen gerelateerd is aan meer en/of langer aanhoudende fysiologische stress op rekentaken en aan een zwakkere taakaanpak.
Daarnaast worden enkele onderliggende factoren in kaart gebracht, zoals het reflectief functioneren van ouders.

Het onderzoek vindt plaats in een samenwerking tussen de Universiteit Utrecht en Praktijk De Engh in Soest.
Promotor: prof. dr. Hans van Luit
Copromotor: dr. Jolien Zevalkink

Rekenen en emoties
Het promotieonderzoek van drs. Jojanneke van der Beek is gericht op de affectieve aspecten van het leren rekenen. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat de inschatting die kinderen maken van hun eigen rekenvaardigheid (rekenzelfbeeld) en positieve en negatieve emoties rondom rekenen gerelateerd zijn aan rekenprestaties. Het doel van het promotieonderzoek is om meer inzicht te krijgen in de relatie tussen deze affectieve factoren en rekenprestaties. Het eerste project van dit onderzoek heeft onder andere laten zien dat de emoties die 15-jarigen ervaren rondom rekenen/wiskunde met name worden gevoed door hun rekenzelfbeeld, en slechts beperkt door hun daadwerkelijke rekenprestaties. In een ander project werd het effect van feedback op de affectieve aspecten van het rekenen en de rekenprestaties onderzocht. Momenteel wordt in het laatste project van dit promotietraject onderzoek gedaan naar het effect van een cognitief-gedragstherapeutische interventie voor kinderen met dyscalculie en psychosociale problemen zoals faalangst en een laag zelfbeeld.

Het onderzoek vindt plaats vanuit de Radboud Universiteit te Nijmegen.
Promotor: prof. dr. Evelyn Kroesbergen
Copromotoren: dr. Sanne van der Ven en dr. Eva van de Weijer-Bergsma

Lees- en spellingbeleving
Samen met Sanne van der Ven (RU), Judi Dams (RU, Praktijk ICU), Eva van de Weijer-Bergsma (UU) en Elise de Bree (UvA) werkt Jojanneke van der Beek aan het project ‘Lees- en spellingbeleving’. Er is nog weinig bekend over de lees- en spellingbeleving van Nederlandse kinderen met en zonder lees-/spellingproblemen. Zo weten we nog weinig over de prevalentie, het verloop en de onderlinge samenhang van de diverse sociaal-emotionele problemen. Dit geldt voor lezen, maar vooral voor spelling. De gegevens van een groot aantal kinderen dat de Lees- en spellingbelevingsschaal (LSBS) heeft ingevuld worden geanalyseerd, om zo te achterhalen waar precies de emotionele beleving van kinderen met lees- en spellingproblemen verschilt van die van kinderen met een (boven-)gemiddelde lees-spellingontwikkeling. Ook wordt bekeken of er verschillen zijn tussen de leerjaren. Ten slotte wordt onderzocht in welke mate de diverse sociaal-emotionele problemen met elkaar samenhangen.

Dit project wordt gefinancierd met een subsidie vanuit het NVO Onderzoeksfonds, zie https://ikkanhet.nl/meer-aandacht-voor-emoties-van-kinderen-met-dyslexie.

Ontwikkeling middelen voor de zorg

De Lees- en spellingbelevingsschaal (LSBS; 2024/2025)
Samen met collega’s van de Universiteit Utrecht, de Radboud Universiteit, de Universiteit van Amsterdam en Uitgeverij Hogrefe werkt Jojanneke van der Beek aan de constructie en normering van de Lees- en spellingbelevingsschaal voor kinderen uit groep 5 t/m 8. Deze vragenlijst meet het zelfbeeld en verschillende emoties rondom lezen en spellen en copingstrategieën bij moeilijkheden met lezen en spellen. De verwachting is dat deze vragenlijst in 2024/2025 verschijnt.

Attachment Story Completion Task (ASCT; 2022)
De ASCT is een diagnostisch instrument om de kwaliteit van gehechtheidrelaties in kaart te brengen. Elle Ankone en Jolien Zevalkink onderzochten de betrouwbaarheid en validiteit van de ASCT bij een klinische en niet-klinische groep kinderen van 4-12 jaar oud.

• Zevalkink, J., & Ankone, E. (2022). Attachment stories in middle childhood: Reliability and validity of clinical and nonclinical children’s narratives in a structured setting. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19, 9053.

Wegwijs in dyslexie en dyscalculie (2021)
Wegwijs in dyslexie en dyscalculie is een cognitief-gedragstherapeutisch behandelprotocol voor kinderen en jeugdigen die last hebben van psychosociale problemen bij hun leerstoornis. Jojanneke van der Beek ontwikkelde dit protocol samen met collega’s van het voormalige Ambulatorium van de Universiteit Utrecht.

• Van der Beek, J. P. J., Mönch, M. E., Toll, S. W. M., & Van Luit, J. E. H. (2021). Wegwijs in dyslexie en dyscalculie: Handleiding. LannooCampus.
• Van der Beek, J. P. J., Mönch, M. E., Toll, S. W. M., & Van Luit, J. E. H. (2021). Wegwijs in dyslexie: Werkboek voor kinderen en jongeren. LannooCampus.
• Van der Beek, J. P. J., Mönch, M. E., Toll, S. W. M., & Van Luit, J. E. H. (2021). Wegwijs in dyscalculie: Werkboek voor kinderen en jongeren. LannooCampus.

De Rekenbelevingsschaal (RBS; 2017)
De RBS is een zelfrapportagelijst waarmee de rekenbeleving van kinderen en jeugdigen in kaart kan worden gebracht. Jojanneke van der Beek ontwikkelde deze vragenlijst samen met collega’s van het voormalige Ambulatorium van de Universiteit Utrecht.

• Van der Beek, J. P. J., Toll, S. W. M., & Van Luit, J. E. H. (2017). Rekenbelevingsschaal. Handleiding. Hogrefe.

Publicaties

• Van der Beek, J. P. J., Van der Ven, S. H. G., Kroesbergen, E. H., & Leseman, P. P. M. (2024). How emotions are related to competence beliefs during mathematical problem solving: Differences between boys and girls. Learning and Individual Differences, 109, 102402.
• Van der Beek, J. P. J., Suijkerbuijk, L., & De Bree, E. H. (2023). De behandeling van emotionele problemen bij ernstige dyslexie. Suggesties voor behandelaren in de (vergoede) dyslexiezorg. Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie nieuwsbrief 31.
• Van Luit, J. E. H., M. E., Toll, S. W. M., Van der Beek, J. P. J., & Mönch, M. E. (2022). Psychosociale steun bij een leerstoornis. De Pedagoog, 2, 12-13.
• Van Luit, J. E. H., Van der Beek, J. P. J., Mönch, M. E., & Toll, S. W. M. (2022). Omgaan met je leerstoornis. Balans Magazine, 35(2), 18-19.
• Van Luit, J. E. H., Van der Beek, J. P. J., Mönch, M. E., & Toll, S. W. M. (2022). Dyscalculie of dyslexie: Blijf positief denken! Balans Kids, 9(2), 12-15.
• Van Luit, H., Mönch, M., Van der Beek, J., & Toll, S. (2022). Aandacht voor (faal)angst bij dyslexie en dyscalculie. Impuls & Woortblind Magazine, 9(3), 24–26.
• Van Luit, H., Van der Beek, J., Mönch, M., & Toll, S. (2022). Psychosociale problemen bij dyslexie en dyscalculie. Logopedie, 35(5), 20–27.
• Toll, S., Van der Beek, J., Mönch, M., & Van Luit, H. (2022). De psychosociale aspecten van een leerstoornis. Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 61(5), 242-254.
• Ankone, E. & van der Beek, J. P. J. (2022). Stress bij rekenen-wiskunde in het voortgezet onderwijs. Remediaal, themanummer Dyscalculie en rekenproblemen, 58-63.
• Toll, S. W. M., Van der Beek, J. P. J., & Van Luit, J. E. H. (2018). De RBS: Een nieuw instrument om rekenbeleving te meten. Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 57(7-8), 180–191.
• Van Luit, J. E. H., Van der Beek, J. P. J., & Toll, S. W. M. (2018). Reactie op reactie: Het gebruik van de RBS in psychodiagnostisch onderzoek. Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 57, 294-295.
• Van Luit, J. E. H., Van der Beek, J. P. J., & Toll, S. W. M. (2018). Rekenbeleving meten in psychodiagnostisch onderzoek. VVO-magazine, 37(3), 6-12.
• Van der Beek, J. P. J., Van der Ven, S., Kroesbergen, E., & Leseman, P. P. M. (2017). Self-concept mediates the relation between achievement and emotions in mathematics. British Journal of Educational Psychology, 87(3), 478–495.
• Toll, S. W. M., Van der Beek, J. P. J., & Van Luit, J. E. H. (2015). Emotionele rekenbeleving: Rekenles positiever beleven. Jeugd in School en Wereld, 101(4), 18-21.
• Van der Beek, J. P. J. (2014). Hoe signaleer je dyscalculie? Vijf aandachtspunten voor basisscholen. Nieuwsbrief Masterplan Dyscalculie.
• Ankone, E. (2010). Dubbele aanpak werkt vaak goed. Balans Magazine.
• Ankone, E. (2004). De behandeling van faalangst bij wiskunde. Remediaal, 3, 3-9.
• Ankone, E. (2002). Wiskundeleerproblemen én faalangst in samenhang bekeken. Remediaal, 6, 3-9.

Beeldmateriaal